Quatremère de Quincy in de bergen

Bouwen in de bergen spreekt bij ons Nederlanders, als bewoners van een platte delta, sterk tot de verbeelding. In de "links" onderaan deze blogpost wordt verwezen naar twee projecten in de Alpen die een vrijwel tegenovergestelde benadering kiezen. In het ene geval wordt een geprefabriceerde capsule boven op een berg gemonteerd; in het andere wordt een villa volledig in de berg in gegraven.

Kröller-Müller Museum spot weblog ArtEZ Academie van Bouwkunst

Van de facebookpagina van het KMM:

Zie blogpost van 28 augustus 2013.

Mooi portfolio

Geniet van de fraaie foto's in het portfolio van Cao | Perret Studio.

De atmosfeer van lucht

Lucht is lucht, zou je zeggen, als je er niet teveel over nadenkt. 's Morgens bij het wakker worden, is lucht niet iets waar je lang bij stilstaat, áls je er al bij stil staat. Lucht is een vanzelfsprekend gegeven, zoals ademen, je hartslag en zoveel meer dingen.
Het kan ook heel anders zijn. Voor de slachtoffers van de gasaanval in Syrië was lucht niet zomaar meer lucht. Lucht, de vanzelfsprekende levensadem, was verraden, vervuild, vergiftigd. Nauwelijks waarneembaar, dat vergif in de lucht, maar met dodelijk effect.

Maar laten we proberen deze afschuwelijk zaken hier even terzijde te leggen en terug te komen op de eerste woorden: lucht is lucht. Zelfs als lucht lucht is, kan er toch nog verschil worden gemaakt tussen 'gewone' lucht en bijvoorbeeld verwarmde lucht waarmee een luchtballon kan opstijgen. Of, een ander voorbeeld, 'kunstzinnige' lucht, zoals die momenteel is in te ademen in het meest recente project van Christo in de Gasometer in Oberhausen. Het begrip 'Gasometer' klinkt in deze context wellicht verdacht, maar is gelukkig alleen maar de naam van het bouwwerk: de lege gashouder.

De Gasometer in Oberhausen.

De kunstenaar Christo is vooral bekend van het inpakken van gebouwen, bruggen, eilanden en wat dies meer zij. In het geval van de Gasometer is niet het gebouw ingepakt, maar - om het krom te zeggen - de binnenkant. Christo heeft als het ware een gigantische ballon in de Gasometer opgeblazen. De binnenzijde van de "Big Air Package", zoals het officieel heet, is te betreden. En, om het maar direct te verklappen, het effect is overweldigend.

Door de ronde vormen en de uniforme witte kleur van het materiaal zijn er amper aanknopingspunten om de maat van de ruimte te bepalen. Het is als een helderwitte schemering waarin je pas na goed kijken contouren en vormen gaat herkennen. De Big Air Package wordt aan de bovenzijde via daklichten verlicht. Als er een wolk voor de zon schuift, is dat in de gehele ruimte direct te ervaren. Ook het geluid draagt  bij aan het vervreemdende effect. Er heerst in de binnenruimte een serene rust; de geluiden sterven op een gedempte manier weg. Alleen bij hardere geluiden klinkt een zachte echo.

Blik omhoog, tussen de buitenwand van de Gasometer en de Big Air Package.

De bijzondere atmosfeer in de Big Air Package dringt via alle zintuigen het lichaam binnen, net zoals de lucht die je inademt. In deze ruimte lijkt het of lucht toch niet zomaar lucht is, maar de drager van een bijna onaardse atmosfeer.

Ko Jacobs

Opening studiejaar 2013-2014 | Master Architectuur

Het was als een tijdscapsule; ineens stonden we allemaal in 1941, in een door de Duitsers opgetrokken nepboerderij waar sinds de bouw eigenlijk niets aan veranderd was. Hans Jungerius van Stichting GANG had ons naar binnen geleid en bracht met zijn verhalen de 'Fliegerhorst Deelen', één van de grootste Duitse vliegvelden uit de Tweede Wereldoorlog, weer tot leven. Tijdens een wandeling over het terrein van het voormalige vliegveld liet hij sporen zien van de oude taxibanen, vliegtuighangars en spoorlijnen. De gebouwen die bij het Duitse vliegveld hoorden, waren allemaal gebouwd als kleine boerengehuchten, zodat ze door de geallieerde bommenwerpers niet als vijandige bebouwing herkend zouden worden.

De wandeling maakte deel uit van de start van studiejaar 2013-2014 van de master Architectuur. Vóór de wandeling hadden de hoofddocenten van de ontwerpateliers hun studieopgaves toegelicht.

Roeland Dudal van Architecture Workroom en Barbara Lippens (beiden uit Brussel) vertelden over de dringende behoefte aan goede schoolgebouwen in de kanaalzone westelijk van het centrum van Brussel.

Peter Defesche van OD205 (Delft) presenteerde zijn actuele opgave voor wonen en zorg. Hij gaat het atelier samen met Marc Reniers van M3H (Amsterdam) begeleiden.

Beide ateliers vormen het ontwerpprogramma van het 2e en 3e studiejaar. Voor het eerste studiejaar vertelden Gert Anninga en Lars van Es over hun ontwerplaboratorium "Materiaal".

Schetsen gemaakt door Johan Meeus (docent Landschap) tijdens
de wandeling over Buitenplaats Koningsweg.

Na de wandeling kregen Bas Driesen en Thijs van Spaandonk het woord over het onderzoeksprogramma in het 3e jaar. Nu de zes Academies van Bouwkunst een netwerklectoraat hebben, is het 3e jaars onderzoeksprogramma gekoppeld aan jaarthema van het lectoraat: het metabolisme van de stad. Dit thema is weer een uitwerking van het onderwerp van de IABR 2014: Urban by Nature. Beoogd wordt om de resultaten van het 3e jaars programma te presenteren op de IABR 2014.

Aansluitend kregen de studenten het woord. Maike Wichern vertelde over haar belevenissen bij de workshop "de week van het lege gebouw", waarbij de voormalige behuizing van Europol in Den Haag onder de loep werd genomen op mogelijkheden voor reconversie en hergebruik.

Koen Geraedts en Niels Metitawaer vertelden over de summerschool in Straatsburg: "No Man's Land, No Man's Water" (zie de blogpost van 22 augustus 2013). Hun verslag was niet minder dan een uitnodigend advies aan de andere studenten om in ieder geval één keer in je studietijd van zo'n prachtige mogelijkheid als een internationale workshop gebruik te maken.

De dag werd afgesloten met een barbecue verzorgd door Dynamic Food, één van de 'bewoners' van Buitenplaats Koningsweg. De weg terug naar huis was als de landing van de tijdscapsule; we stonden weer met beide voeten op aarde in onze eigen realiteit.

Ko Jacobs

Schetsen van Johan Meeus.

Donald Judd in het KMM

Er staat momenteel één kunstwerk van Donald Judd opgesteld in het Kröller-Müller Museum. Het maakt deel uit van de jubileumtentoonstelling "Top 75" ter gelegenheid van 75 jaar KMM.

Een magistrale analyse van een vergelijkbaar werk van Donald Judd (1928 - 1994) staat in "Die List der Unschuld" (1982) van Rémy Zaugg. De ondertitel van de publicatie luidt: "Das Wahrnehmen einer Skulptur". Het minimalistische werk van Judd (minimalistisch verwijst in dit geval naar de stroming waartoe dit werk van Judd wordt gerekend: Minimal Art), dat op het eerste gezicht weinig aanknopingspunten biedt, wordt door Zaugg fijnzinnig geanalyseerd op de vorm (kubus), het aantal (6; waarom precies 6?), het materiaal, de textuur, de onderlinge afstand van de kubussen, het seriële effect van de nabijheid en zo meer.
Een argeloze blik is na het lezen van deze analyse niet meer mogelijk. De ogenschijnlijke 'onschuld' van het autonome werk is verweven geraakt met een wolk van overwegingen en nieuwe waarnemingen, die door het ruimtelijke karakter van het werk ook architectonische implicaties hebben.

De opstelling van het meer dan menshoge werk in de grote tuinzaal van het KMM is erg geslaagd; de ruimtelijke werking is goed te ervaren.

Overigens is Rémy Zaugg de kunstenaar die het werk aan de Mandelabrug in Arnhem heeft gemaakt. Het werk bestaat uit woorden die verwijzen naar de wereld van boten, reizen en verre oorden.
Verder is Zaugg ook een goede bekende van Herzog & De Meuron; hij heeft tentoonstellingen van hun werk gemaakt. Ook zijn er publieke discussies tussen Zaugg en Herzog & De Meuron gedocumenteerd. Bijvoorbeeld: Rémy Zaugg, "Herzog & De Meuron, an exhibition", 1996; mede uitgegeven door Kunsthaus Bregenz (dat weer is ontworpen door Peter Zumthor.)

Ko Jacobs

Summerschool "No Man's Land, No Man's Water"

Van 15 tot en met 25 juli vond de eerste internationale summerschool van een groep architectuuropleidingen aan de Rijn plaats in Straatsburg. De scholen INSA en ENSAS uit Straatsburg, de Hochschule Konstanz, Technik, Wirtschaft und Gestaltung, en ArtEZ Academie van Bouwkunst hebben zich voorgenomen om gedurende drie opeenvolgende jaren een summerschool te organiseren. Telkens op een andere lokatie - in 2013 in Straatsburg, in 2014 in Konstanz en in 2015 in Arnhem - maar wel met als gemeenschappelijk thema: de Rijn en de stad.

Hieronder een beeldverslag van de laatste dagen.

De uitvalsbasis voor de summerschool was het nieuwe gebouw van de ENSAS vlak bij het centraal station van Straatsburg.
Een indruk van het gebouw:

Er waren acht groepen van vier studenten met de nationaliteiten gelijkelijk verdeeld over de groepen.
De dag vóór de presentatie van de resultaten werd hard gewerkt aan de laatste voorbereidingen.

De presentaties op donderdag 25 juli.

Een prachtig stilleven; de gedekte tafel met objets trouvé uit de Rijn.
De presentatie van de tafel in de binnenstad met de uitnodiging aan
voorbijgangers om plaats te nemen, leidde tot veel reacties.

Niels Leyte en de andere groepsleden gaan in op de opmerkingen van de
andere studenten en de docenten.
(Rechts en face in beeld is docent Dominik Neidlinger [ENSAS];
gespecialiseerd in nachtelijke fietstochten door Straatsburg.)

Het thema grens stond centraal bij Frans Rubertus en zijn groep; landsgrenzen,
taalgrenzen, politieke grenzen, mentale grenzen etc. Met drie vlaggen probeerden
ze omstanders en passanten te provoceren. Een filmverslag toont hun
wederwaardigheden.
(Links in beeld staat Anke Vrijs [INSA]: de grote organisatorische
kracht achter de summerschool.)

De groep met Koen Geraedts toonde een opstelling met foto's die grote
verschalingen lieten zien, waardoor je met een andere blik naar
bestaande lokaties gaat kijken.

Discussie over de bewerkte foto's. Niet de grafische kracht van de
foto's was onderwerp van gesprek, wel de consistentie van de bewerkingen.
(Links een welbekend silhouet: Stefan Bendiks,  de liaison van ArtEZ.)

Niels Matitawaer vertelt over het project van zijn groep.
Het mondde uit in een (gefingeerd) artikel in het Franse dagblad
Le Monde.

Niels praat na met de docenten uit Konstanz:
Leonard Schenk (links) en Andreas Schwarting.

Niek Heideman deed de aftrap van de toelichting op de film die zijn groep
had gemaakt. De film toonde hun verbeelding van een eiland waarop je kan
los komen van het leven van alledag met alle bijbehorende stress. Links
van Niek is de zelf gebouwde mini-bioscoopzaal te zien.

Een schema van het scenario van de film, dat losjes was gebaseerd op
het verhaal van Robinson Crusoe.

De groep waar Jeffrey Floor deel van uit maakte, had een
nieuwe kaart van Straatsburg gemaakt door alle waterverbindingen
met de Rijn zichtbaar te maken en de groene parken te laten zien.

Detail van de nieuwe kaart met gele cirkels. Die geven de plekken
aan waar veel mensen uitgaan of recreëren.

Presentatie van de groep met Bas Rollerman. Zij hadden verschillende beeldende
alernatieven ontwikkeld voor een parkeerterrein in de stad. De
alternatieven hadden ze vervolgens aan de omwonenden
voorgelegd en om commentaar gevraagd.

De aankondiging van de flashmob op de Rijn.
Zie: https://www.facebook.com/groups/149136571953051.
In deze groep zat slechts één alfamannetje: Guus Degen.

De directeur van de INSA, Marc Renner, is na afloop van de presentaties
in zijn nopjes met de resultaten van de summerschool.

Ko Jacobs