Plein13 - Presentatie

Een straffe, noordoosten wind, een paar graden vorst en 's morgens stonden de ijsbloemen op de binnenkant van het slaapkamerraam. Die bloemen waren wonderlijk gevormd en telkens weer anders. Toen, bijvoorbeeld in de strenge winter van 1963, was het ijs niet alleen buiten, op de sloten en de vijvers, maar ook binnen op de ramen, voordat de kachel flink werd opgestookt. Nu houdt het dubbele glas de vorst letterlijk buiten de deur.

De verwondering over ijs, de vormen en structuren van ijskristallen, was duidelijk terug te vinden in de presentatie van de workshops van Plein13. Niet eerder waren de vorst, de winter, het ijs en de sneeuw zo nadrukkelijk aanwezig in de producten van het Plein. Achteraf gezien misschien ook niet zo vreemd; op de dagen van de workshop kwam het kwik niet boven 0˚C. En de sneeuwdeken op het terrein rond het gebouw De Transformatie vormde een uitnodigend decor voor waarneming en experiment.

Dit gold nog wel het meest voor de presentatie van de workshop '8Billion City', waarin prachtige video-opnamen van ijsstructuren een utopische skyline van een stad verbeeldden. De projectie van deze skyline samen met beelden van smeltende suikertorens en diep ingezoomde organische en blobachtige structuren, riepen een verleidelijke, futuristische wereld op om in weg te dromen.

Workshop Zwarte gaten en zeepbellen.
Foto Moniek Otten

Ook in de workshop 'Zwarte Gaten en Zeepbellen' speelde de kou een rol. De studenten hadden met speciaal isolatiefolie pakken ontworpen die de barre kou konden trotseren. Tenminste, zo lang ze het traditionele advies om kou te bestrijden - "share bodily warmth" - maar negeerden, want als het folie de huid raakt, gaat de isolerende werking direct verloren. Dit inzicht leidde weer tot ingenieuze 'constructies' op en rond het lichaam.

De kelder van De Transformatie was het domein van de workshop 'Onvindbaar'. Hier werd doorgeborduurd op thema's als onzichtbaarheid, (tijdelijke) verhulling, maskers en "je ziet niet wat je ziet". Vervreemding van dagelijkse objecten door ongebruikelijke materialen zette de oppervlakkige beschouwer op het verkeerde been. Ook hier speelden de eigenschappen van materialen (en hun verschillende toestanden, zoals bij ijs en water) een belangrijke rol.

In de discussie na de presentaties van de workshops werd gereflecteerd op de thema's van Plein13: lichtheid en utopie. Over lichtheid was iedereen het eens; in allerlei vormen en verschijningen was dat in het proces ervaren door de studenten en terug te zien in de producten. Het begrip utopie leidde tot meer discussie. Wel werd duidelijk dat "dé utopie" niet (meer) bestaat. Voor studenten architectuur is het tegelijkertijd wel goed zich bewust te worden van hun 'individuele utopie', omdat het beeld van de utopie een compas kan vormen voor hun ontwikkeling en de positie die ze willen innemen in het veranderende werkveld. Dat huidige werkveld werd - met een knipoog naar de publicatie van Freeman Dyson - "Infinite in all directions" genoemd.

In het nagesprek bij de borrel diende zich, zoals gebruikelijk, de mooiste conclusie aan. Na discussies over utopie, dystopie en heterotopie, werd het onderwijsmodel van het Plein als een bijzondere onderwijs-heterotopie gekarakteriseerd. Een tijdelijk, eenmalig en afgezonderd verblijf dat geen sporen nalaat; een lokatie waar aan wordt gesloopt en verbouwd en die morgen in een andere conditie verkeerd; een ritueel (inwijdings)proces in de ontwikkeling tot het beroep; allemaal kenmerken die passen in wat onder een heterotopie wordt verstaan. Uiteindelijk waren de docenten het hierover eens: het Plein is een unieke onderwijsformule die de Academie van Bouwkunst moet blijven koesteren.

Plein13 is voorbij. Wat nu rest is de productie van een (digitale?) publicatie van de workshops. Die zal naar verwachting over enkele maanden zijn gerealiseerd.

Ko Jacobs